Zbret Kaposhi në qytet:
– Qenka mirë, paska lezet!
-Or Kaposh, pse na braktise?
i thanë pulat prej pemishte.
I krekosur, shumë i zgjuar:
– “Pulari” e avancuar.
– Ah, thanë pulat, gjithë merak,
Paske mbetur trap se trap.
“GOMARI I BABATASIT” – GJERGJ FISHTA
POEM DRAMATIKE
(Jo e plotë)
“Populli falë ata që e mundojnë, por nuk ka me falë kurr ata që e rrêjnë.”
Montalembert
Botue nga “Hylli i Dritës”
PJESA E PAR
GOMARI I BABATASIT
Prolog
Pra, nji herë e pikë ma sʼparit
Po i diftoj rodit tʼShqiptarit
Se un ktu sʼkndoj burrninʼe tʼParit,
As trimnit e ndoʼi luftarit,
Veç nji gaç, nji zog gomarit,
Qi, qyqari, për send tjetër
-Nʼdashtë i ri tʼjet, nʼdashtë i vjetër-
Sʼduhet gja, veç se me bártë
E me ngrânë, tʼthuesh, si Shqiptarët….
Mʼthotë, por, mêndja se ndokujt
Ka mʼiu dukë se un mifi ndʼujë
Me ketë kangë, e se mâ gjásë
Sod për mue do tʼkishte pásë
Ndoʼi send tjetër po tʼkishʼzgjedhë
Tortë me vjerrsha ktu me drêdhë.
Po, por shka, se ata e dijnë vetë
Qi ka cofë mikrobi i shkretë
I burrnisʼe i trimnis,
E qi sod në Shqiptarí
Besa ka nji tʼmadhe zí
Jo aq për bukë e miredi
Sa për burra-burra tʼdheut,
Qi për komb e nderë tʼAtdheut
Me jetue tʼdijnë e me dekë.
Jo, por asht kot, besa, me u rrékë
Se po gjen fatos ndër né,
Se po gjen burra nʼketë dhé
–Burra fjalet e atdhetarë:
Kta veç, Zot!
Kjoshin për farë;
Se, per tjetër, mbyti nʼujë:
Gja-haʼi keq – sʼi duhen kujë.
E vërtetë qi nja disa
Ndër né flasin fjalë të mdha,
E na mbahen se ata kjenë
Qi shpëtue na kânë Atdhenë:
Sado qi, kur ishte puna
Me u shpëtue Shqipni kërcûna
E, për té nʼluftë me qindrue,
Ata rrijshin tue guksue
Nʼpër Stambollë e npʼr Anadoll,
A se villshin kund nʼndoʼi stjoll
Tʼndoʼi hoteli npër Evropë
Alkoolʼn, me tʼcillin ngopë
E kiʼn barkun si bagtija,
Der sa nʼgjak lahej Shqipnija….
Por, kujtoj, sʼka kund nevojë
Qi un tʼi zâ kta ndopak nʼgojë;
Pse për ta “Dielli” i Bostonit
Nji epopé ka shkrue tash sʼvonit,
Nji epopé me kaq do krypë,
Qi mâ mirë sʼké aspak pse e lypë.
Prandej mue nuk mʼ jitte tjetër,
Veç me kndue ndoʼi fatos tʼvjetër:
Ndoʼi Berdyl a ndoʼi Kastrjot.
Po, por shka, se sot me sot
Edhe ktyne u ka dalë fryma,
E si tʼishin do gjygyma
Të pa fund, janë lanë mʼnjanʼânë
E askush nʼgojë ma sʼdon me i xânë,
Kújë për tá ndër mênd sʼi bjen.
Der tash vonë, qi, fjala vjen,
Posta e jonë pat përdorue
Nji lloj pullash, mʼtʼcillat shkrue
Ishte ftyra e Skanderbeut,
Námi e ndera e parë e Atdheut.
Tash, kto pulla mbi sergji
Na i kanë hjedhë nji palë zotni,
Qi ktu marrë kanë Postën nʼdorë,
Kinʼpër organizatorë,
E tʼkanë qitë do tjera pulla,
Me kambë urash e me kulla,
E me plepa e rrêma shkjope,
Tʼgjana e tʼgjata si gjuhë lope.
Anì pra Shqiptarët e sotit
Sʼçajnë fort kryet për punë tʼKastriotit,
As për njat trimninʼe tʼParit,
Ké janë dhanë mbas rrogash arit.
Prandej thashë un se për sʼmârit
Do tʼtingllojë për veshë tʼShqiptarit
Nji poem mbiʼi zog gomarit.
Edhe kshtu, si fola sʼparit,
Vetë me vedi kam mendue,
Mbasi ngaeshëm paçë qillúe
-Mbiʻi gomar nji kangë me shkrue,
Herë tue qeshë, herë tue vajtue,
“Simbas” rregllave tʼPoezisë,
E nevojve tʼShqiptarisë.
Eja, Zanë, pra, prej Parnasit,
E kaluer ti mʼshpinë tʼPegasit,
Mêndes sʼ
E me shkundja blozën,
E mʼdifto metamorfozën
E njatij gomarit tʼri,
Qi njâʼi vlershmi zotëni
Babatasi bleu sivjet
Në Tiranë, nʼatë kryeqytet,
Ku Ministra e Deputetën
-Ktyne Zoti jau rritët jetën!-
-Qesin xhixha atdhédashtnije
Për lulzim të ksaj Shqipnije
E për …kambë tʼndoʼi sandalije,
Sado qi, mâ e shumta sish,
-Si thanë mʼka mue nji dervish-
Der dje kjenë… nuk dij se shka….
Kush nʼ“kapicë” kush në “qylah”,
Por qi sod, npër rroga arit,
Na janë bâ tʼgjith frotë Shqiptarit,
Edhe pshtetun mbi kolltukë,
Kalamuq e si terrçukë,
Fâ mirë barkun me “mastikë”,
Pa logjikë – pa gramatikë,
Na pshtyjnë dije e politikë,
E, me “gisht” ngordhun përpjetë
I pijnë gjakun Kombit tʼshkretë
Jo me hingzë, por me sahâna.
Veç se shka, mori lum Zâna,
Kah të dirgjesh mʼshpinë tʼPegasit,
Xiereʻi vishkull nʼpyllë tʼParnasit
–Vishkull tʼhollë e tʼgjatë zarânet,
Pse ksaj herë, besa, po mʼkândet
Me ja hjekun qafës dikuj,
Për mʼe bâ qi zâʼn tʼa shuej,
Se tʼ jetʼgjallë. Due tʼa marrë vesht,
Se me buej sʼkapet nji plesht.
AKTʼI PARË
ARKEOLOGU
Oda e Ministrit tʼArsimit në Tiranë
MINISTRI
(Tuj këndue “Rivistën Pedagogjike”, thotë me vedi:)
Mirë…mirë fort…ma mirë nuk ka….
Punë e madhe!…(Drejtorit A) Kemʼme pa
Shka do tʼthotë, tash, “Hylli i Dritës”
Edhʼaj Frati i dheut tʼMirditës,
Qi botue ka njat broshuer
Mbi programin tʼonë shkolluer,
Tuj e prû për tʼpatenzonë.
Kemʼme pá, po, shka do tʼthonë
Kur ky artiklli i Nebil Çikës,
Shkrue mbas rregllave tʼkritikës,
Tʼu bjerë nʼdorë. Me shum mjeshtri
Ktu auktori vên nʼqesti
Papë e Kishë e meshtari,
E difton, me arsye në dorë,
Se janë hasëm e trathtorë
Tʼgjith njata, qi nʼtokë shqiptare
Duen qi shkolla elementare
Tʼ jetë e lirë. Sod afetare
Qeverija ktu asht dishmue:
Sʼka prá ndryshej nʼshkollë me msue,
Veç se mbas programit tʼonë;
Edhʼun, po, herët a vonë,
Kam me i mbyllë shkollat private.
DREJTORI A
Ju ngjatët jeta zotnis sʼate:
Mirë ketë punë mendue e ké.
Veç se shka, zotni, nʼketë dhé
Po kam shum njerz fanatikë
–Elè Priftënt katolikë….
MINISTRI
Priftënt, jo, por Fretënt, thuej;
Pse kta janë qi, posë gjithkuj,
Po na jesin mʼqafë.
DREJTORI A
Zotni,
Ashtu punën si un e di,
Jezuit, Priftën e Fretën
Tʼgjith nji mêndje pʼrherë u gjetën
Ndër punë féjet e moralit:
Posë ndonjaj fatziut, batallit,
Qi tʼketë mangut nʼkrye ndoʼi hatull
E, qi vorr mos tʼketë kund mʼshpatull.
Tash ti pra, zotni, tue kênë,
Se morali i fés sʼkrishtênë,
Sʼnjet gjithkund e sʼnjet gjithmonë
Me moral tʼbesimit tʼonë,
Meshtarija kurdoherë
Ka me bâ zhurmë e poterë
Për punë tʼshkollave fillore,
Edhe kurr në shkollë shtetnore
Fmin e kshtênë sʼka me i dërgue.
Për ketë punë – si mʼduket mue –
Thom do tʼishte fort mâ mire
NʼShqipni msimin mʼe lânë tʼlirë.
Qi seicilli Shqipëtar,
A komunitet fetar
Mund tʼçilë shkolla për komb tʼvet
Nʼdashtë nʼkatund, nʼdashtë në qytet.
Por gjithmonë – si rrjedhë prej vedit
–Tuj u mbajtë nʼçark tʼligjve tʼshtetit,
Si nʼAngli e nʼAmerikë,
E, atje nʼFrancë e në Belgjikë.
Pse, zotni, me thânë tʼvërtetën,
Sod me sod Jezuit e Fretën
E kanë shkollën me zanatʼ
Si e kemʼna. Sa për inatʼ
Gjithshka tʼduem për ta mund tʼthomi,
Por e drejta âsht, se kombi
Shum prej sish ka pasë dobi:
Si ajo Shkodra e bân dishmi,
Ku ka shkolla e strehë foshnjore,
Ka gymnaze e qytetnore
Me programe prendimore
E, me msim e me punë dore,
Fort mâ mirë se shkollat tʼona,
Për të cillat dy miljona
Franga ar na vjetë për vjetë
Kulihum i mbysim nʼdét;
Pse, zotni, shkolla për né
Politikë asht ase fé.
Mûjm mʼe strukë punën me prralla,
Porse nʼthes, bèsa, sʼhin pálla….
MINISTRI
Jo, pra, jo! Shkollën nʼShqipni
Nuk e baj Kishë as Xhami.
Prandej shkollat fillestare,
Qi mos tʼ jenë qeveritare,
Do tʼi mbylli varg e vistër,
Mbasi ndodhë kam un Ministër:
Sʼdue qi mosha e ré e Shqipnisë
Tʼrritet nʼdorë të Meshtarisë
–Sidomos tʼFretnʼe shqiptarë.
Kta, po, janë antikombtarë,
Njerz tʼrrezikshëm, fanatikë,
Marrë gjithmonë me politikë,
E qi munden me na i prishë
Fmin me shkollë edhe me Kishë,
Tue na i rritë djelmt tʼonë trathtarë,
Ma fort tʼhuej se Shqiptarë:
Si fort bukur Nebil Çika
E ka shkrue ndër kto kritika,
Qi aj bâ i paska “Hyllit tʼDritës”.
Jo, po, vetë në “rend të ditës”
Do tʼa vê emnin e kti,
Për mʼe pru ktu nʼMinistri
Inspektuer ase drejtuer,
Edhe kta, po, sa mâ parë,
Shi pʼr inat tʼFretʼn Shqiptarë,
Qi “Programin syntetik”–
Syntetik e analytik –
Keqas fort ná kânë poshtnue.
DREJTORI A
Po, zotni, si urdhnon e thue
Veç, ashtu si mʼduket mue,
Thom Nebili ka gabue
Me qitë nʼdritë ketë lloj kritike,
Në “Revistë Pedagogjike”.
Qi âʼi përkohshme fjesht zyrtare,
Mbajtë me mjete tʼKashës kombtare.
Qeverija âsht afetare:
Prandej thom se zyrtarisht
Edhe kshtu llapazânisht
Nuk âsht mirë qi nʼpolemikë
Tʼhijmë na sod me katolikë
E tʼu shajm Papë e Meshtarë,
Tʼu shajmë Fénë e Kishën mbarë,
Thue se Arsimi i jonë kombtar
Asht nji lozhë e masonisë.
Katolikët e Shqiptarisë
Na i kemʼvllazën, edhe vetë
Kishʼme thanë, se sʼâʼe vërtetë,
Qi atje nʼShkodër Françeskâjt
Tʼhuej na i rrisin kalamajt,
E qi ata tue kenë shqiptarë,
Tʼ jenë, si thue ti, antikombtarë.
E poʻimênd – tʼngjatët Zoti jetën!
–Esad Pasha a thue ndër Fretën
Ka xanë shkollë?…. Arif Hiqmeti
A ndër Fretën apo nʼjeti
Ai kjé rritë?…. Haxhi Qamili
– Tʼthotë shka tʼthotë, po, qaj Nebili –
Osman Bali, Halit Lleshi
E, sa tjerë, qi fati deshti
Armët tʼi sjellin kundra Atdheut,
Kundra Flamrit tʼSkanderbeut,
As kta, besa – tʼu ngjatët jeta!-
Sʼi kanë bâ kndimet e veta
Nʼshkollë fretnore. A e din, zotni,
Kush ka xanun nʼketë “skoli”?
Qaj Preng Jaku, si harusha,
Qaj Luc Nishi e qaj Prengë Tusha,
Dy djelmoça, dy skyferë,
Si edhe ata oficjerat tjerë,
– Gjetun gati kurdoherë
Për Shqini me ra mʼpoterë
–Qi mbas msimit tʼFrançeskanve,
Mʼshpinë u lshuen kta esadjanve
Edhe i shtypën. Kta, po, janë
Qi ndër Fretën shkollë kanë xanë.
Prandej tham se Nebil Çika,
Para se me shkrue kritika
Kundra Fretnʼe e kundra Fésë,
Tʼi a vêjë gishtin nji herë kresë
E tʼmendojë se “uhaja nʼLesh–
Si tha i moçmi – merret shpesh”
MINISTRI
Pse po thue për Nebil Çikën?
Po ti kndojeʻi herë kritikën,
Qi për tʼmadhe bukuri
U bân Fretënve nʼ”Vllazni”
Nji (e)S. (e)S. – kush âsht sʼe di:
(Me gisht i difton do vjerrsha, botue
prej “Vllaznijet”, nr.9, nën titullin:
“Vallja Popullore”).
A ké çʼndien?….
Ktu kishʼme thanë
Se njat Fratin nʼgojëka xanë,
Qi dikur shkrou njat broshuer
Mbi programin tʼonë shkolluer.
E ktu poshtë, si npër tërthuer,
Fjalët e ashpra tʼktij vjershtorit,
Kishʼme thanë, si shi drejtorit
T”Hyllit tʼDritës” i janë kushtue.
DREJTORI A
Ashtu mʼduket edhe mue,
Por, zotni, tʼngjatët Zoti jetën!
Mos tʼa xamë në gojë gazetën
“Vllazënija”; pse randsi
Kjo nuk ka kurrkund nʼShqipni.
Veç ban mirë me i shkrue vjershtarit,
Qi ktu nʼgojë xen punë gomarit,
Se aj gabon poetët me i ngâ;
Pse kta uhá – nuk lânë pa lá
E, tʼa bâjnë, besà, me kjá,
Porsi viç djerrë nepër plish,
Kaʼe salvojnë mʼkonop tre fish.
(Hin Babatasi. Drejtori A del).
BABATASI
Tʼu ngjatët jeta! –
MINISTRI
Tʼu ngjatët jeta!,
Si po shkoni?
BABATASI
Si doʼzoti….
Gjene mirë.
MINISTRI
Asht edhe moti,
Qi na kalbi. Kujtoj ka
Mâ seʼi muej qi shiu sʼka dá.
Me tʼmërzitë!
BABATASI
Shka tʼi bajmë prá.
Vetë ju fajin, thom, e kini,
Qi bje shi.
MINISTRI
Na, pse?
BABATASI
Pse jinni
Ju njata, qi sod nʼShqipni
Vrâni e kthîeni….
MINISTRI
Nuk e di….Nejse mâ…veç fjalë tʼkam çue,
Ktu me ardhë me u pjekun mʼmue,
Pse nji punë kam pasë me ty.
BABATASI
Qé, tèk mʼké – me kâmbë me krye,
Urdhno e fol. Ku ti me sy,
Aty “praf” un kambë e krye,
Npër stomije e npër “hêndeqe”.
MINISTRI
Babatas, mjaft punë e keqe
Për nji shtet “okcidental”.
Si ky i joni, as nʼfushë as nʼmal
Mos me pasun nji Muzé;
Jo, po asht turp, besa, për né,
Për njiket Shqipninë e ré,
Pa Muzé vendin mʼe lânë.
Tham, âsht mirë, qi ktu nʼTiranë
Tʼa ndërtojmë nji farʼMuzeut.
Për lulzim e nderë tʼAtdheut,
-Vjet në Shndré pata fillue
Nji Muzé vetë me ndërtue,
Edhe krejt e pata mblue;
Por nji ditë – si do tʼkeshë ndie –
Ra do shi e u kapërdi
U shêmb mbrendë, e e marroi Zoti.
Shka me bâ: e prishi moti.
BABATASI
Mirë zotni, veç se po drue
Se endè dita nuk ka ague
Tʼndertojm na Muzej nʼShqipni,
Me kuletë tʼshpume në gji.
Ti e di mirë se as nʼtokë shqiptaré
Muzejt sʼngrifen nʼkambë pa paré;
Jo, po, ktu edhe, nʼtokë tʼKastriotit
Hécë nji fjalë qi kje thanë motit:
“Xhep e lèp – mori Rexhep!”
Prandej vetë kishe me thane
Se, për tash, Muzeu do lanë:
Na sʼpo kemi bukë me ngrânë,
Jo me ngrefë Muzej nʼTiranë!…
Po a njimend, more lum beu,
Se, tuʼu ngrefë nʼTiranë Muzeu,
Tʼa há mendja ty qi Atdheu –
Qi Shqipnia, fushʼe djèrr,
Tash na bahet Ingilterr,
E, pjekë vedit pulat nʼfurrë,
Fluturim kanë me na u turrë
Me na hî përdhuni nʼgojë?…
Jo, zotni: Sʼâsht gjâ ajo lojë.
Edhe tham se mirë do tʼishte
Për nji shtet endè ferishte,
Si Shqipnia, nji Spital
Me ngrefë kund nʼndoʻi fushë a mal,
Për me shndoshun “pelivromin”
Ase “dergjen” qi sot kombin
Janë tue lshue shakull për dhé,
E, mu shpòrr Muzeut, Për né,
Qi nuk kemi bukë me u ngî
Sot Muzeu âʻi “kabuni”,
Qi nuk âsht, jo, për dhambë tʼonë;
Pse Financa, si po thonë,
Sod ka ardhë e âsht bâ teneqe
MINISTRI
Sʼâ e vërtetë. Asht punë e keqe
Kshtu me folun, lum zotnija.
Ti sì e din, por sod Shqipnija
La mjaft pare nʼkashë të vet:
Si me pá mundet nʼ“budget”,
Qi Kolë Thaçi e ka përmbledhë
Edhe bukur aj e ka dredhë,
“Simbas urdhnit” qi ka pasë.
A din ti, se sivjet nʼkasë,
(Si ky Kola e ka shpjegue)
NʼFinancë tʼonë kanë me u grumbullue,
-Tanë fyshekë, ndry ndër kashuj –
Rrash njizetedy miljuj
Franga ar. Prandej kuleta….
BABATASI
Sʼdi gjâ Kola – tʼu ngjatët jeta! –
Po tʼtham un, po, Babatasi.
Po a drò mʼpare kund aj hasi,
Qi kështu, nʼhamende tʼvet,
Shton miljona në “budget”?…
Fjala e tij nuk çon kandâr:
Se atij kasha i ka qitë bár,
Edhe âsht bâ me dalë me lypë,
Qysh se rrogat i ka krypë.
Jo qi ka edheʻi tjetër punë:
Parja nʼkashë kurr nuk i bûnë;
Pse, ke vetë sʼâsht veç seʻi kukull,
Até shokët e bâjnë krejt sukull,
E ia shijnë paret përdhuni,
Si nʼShqipni qi hecë kanuni…
Posë qi vedit sʼi shef hall,
Edhe krejt ka ra batall
Me “budget” tʼPandel Vangjelit,
Qi nʼdugâjë tʼAli Kacelit
Sʼla kund karta as envelopën,
Kè po merr e ep me Evropën,
Tue çue Korsuj e Sefira
Për gjith skuta e për gjith bira,
Për mʼia u shtî evropjanve nʼkokë,
Se na mênd kemi me okë:
Se Shqipnija, fushʼe male,
Asht bâ sod “aksidentale”….
Desha tʼthom “oksidentale”:
Si ajo Italja, si ajo Franca,
Me aeroplana, orkestra e danca,
Me “mocjone” e “interpelanca”:
“Ferku” âsht vetëm ndër “pjatanca”:
Kè atje rruejnë, po, shepka e fllânxa,
Na me mzì ktu bukë e plânca,
Kur tʼi kemi; pse Financa
Endè ktu, si kje dishrue,
Sʼmujt me u “oksidentalizue”
Veç se shka, se do tregtarë
Mue mʼkanë thanë se punët fort mbârë
Nuk po i kiʼn kta korcullarë,
Kta sefira tʼonë shqiptarë,
Kè qyqarve muej për muej
Po u mbijnë fjalë me gjìnd të huej,
Sidomos për qirá tʼshpisë,
Posë kasapit e furrxhisë;
Pse “xhaxhaj” Pandel Vangjeli,
Tash qi kasha pa gjâ ngeli,
Nuk ka pare me u dërgue.
Prandej tʼmjerët sod janë ngushtue
Pa nji dysh, me thanë, nʼkuletë,
Me i shkue Evropës poshtë e përpjetë,
Si kual pleq qi lshohen nʼknetë,
Pa tagji – pa kashagi
Përse askund nuk del me i blé:
Si moʼZot! Ma keq për né,
Qi gjithmonë e kémʼmâtë vrapin
Mâ të madh se kémʼ pâsë hapin.
E vërtetë se ky Kolë Thaçi
Vjet der mʼgjû kërrçikët i zgaqi
Edhe i rá detit përtej,
Me do tjerë financjer tʼmdhej:
E, npër Romë e …shishe tʼKjantit
Na ka vojtë në bankë tʼBrabantit,
Diku larg atje nʼBelgjikë,
Për me lypun metelikë.
Veç se rruga i vojt bihude,
Edhe i shkuen paret zollude,
Pse “Brabanti”, si un kam ndie,
Po kish kenë nji bastanxhi
Qi epte vetë, po, kastraveca
Për sherqij, edhʼepte speca
Për tomate e patlixhana,
shtu qi Kola – atʼe pastë nana! –
Tanë korrname e punë të mdhaja,
Kthej nʼTiranë me i kalë mushkaja,
E të mjerës moj Shqipni,
Qi ministra e tevabi
Do tʼi lajë me ar flori,
Prap npër kambë iu vuer jullari,
Edhe i mbet nën bark samâri.
Tash qi kasha mbet filuzë
E, besë kush sʼna xên pʼrʼi rruzë,
Po na thonë se ky Kolë Thaçi
ZGJEDHJET LOKALE
Po vijnë zgjedhjet lokale, me çmim të autobusit lokal.
Mos u shqetësoni! Nuk po afrohet apokalipsi, janë zgjedhjet lokale.
Dikur ishte kandidat për zgjedhjet lokale, tani vetëm anëtar i lokalit të lagjes.
Që të arrijmë aty ku jemi nisur, fillimisht po bëhemi lypsa.
Duam bekimin tuaj, e dimë që më vonë do të na anatemoni.
Vendlindja ime, do bëhesh Menheten, sapo të përfundojë fushata zgjedhore.
Kur po i shoh kandidatët për zgjedhjet lokale – tash di se kurrgjë nuk di.
Nëntori është muaji i dembelëve.
Çka po kërkojnë politikanët nga ne këtë muaj?!
Ma duan të mirën, kërkojnë votën time.
Cirku sa nuk ka filluar, zinin vendet e para që t’i shihni klounët më mirë.
Premtoj, zotohem, betohem se…betohem, zotohem, premtoj se…
Nga fjalimet e politikanëve tanë, dëmtova veshët, mora masa preventive, po i ruaj sytë.
Më fund edhe Prizreni do ta ketë Universitetin, për ekzistencë…
Është krizë globale, në kohën e shiritave po na mungojnë gërshërët.
Kryetarin nuk e kemi çakërr, aleatët i ka të tillë.
Të votosh a të mos votosh, kjo është çështja!
Është koha t’i jepet fund qeverisjes së korruptuar, ka gjasa që nuk do të kemi jetë që edhe ne të korruptohemi.
Na e harxhuan vendin me premtime. me se do të jetojmë në të ardhmen?
Do t’i ndëshkojmë ata që nuk i realizuan premtimet, nuk duam konkurrencë.
Ne mund ta ndryshojmë realitetin e zymtë, nëse votoni të buzëqeshur.
Debatet po vlojnë e debatuesit po i shpëtojnë zierjes.
Vetëm kur i rashë reklamës me kokë, e kuptova përmbajtjen e saj.
Mirë që s’më besuat kur e dhashë betimin e nderit të pionierit,
po pse edhe tani s’doni të më besoni?
Erdhi koha të kthehen akrepat për një orë prapa, një orë më tepër për të dëgjuar premtime boshe.
Vota është e shenjtë, prandaj nuk do t’ia jap askujt, atë do ta hedh në kutinë e votimit.
Sot do t’ua marrim kokrrat lagjes se epërme, i kanë më poshtë se të tjerët.
Është politikan i mirë, vetëm sa ka filluar të korruptohet.
Politikan i vërtetë, prej mishi dhe gjaku. I duhet shtuar vetëm edhe mendjen.
Më mirë na gjuani me plumba se sa me premtime.
Në derë më trokiti si mik, votën ma kërkoi si armik.
“Hojet”- romani për jetën
Romani “Hojet” nga Fahredin Shehu
Recension Musa Bushrani
”Më shfrytëzo si link ( vegzë) që të mbërrish deri te ai. (nga “Hojet”)
Njëzet vite më parë, me Fahredin Shehun me siguri se nuk flisnim për Abundantian, për ditën “unë”, për orën 25, më saktë për orën 25 e 5, për Hakiken e sufizmit, për foljen “sot”, për tradicionalistët Evolan dhe Guenonin, për metamorfozën e ditëve.
Atëherë flisnim për Prizrenin dhe Rahovecin. Për shpirtninë fizike të traditës, historisë dhe të ajrit mbështjellës përreth trupave tanë, duke mos përjashtuar as dashurinë dhe maninë e meshkujve për të, për thashethemet dhe çfarë jo. Për të parat po shkruaj tash, më të vetëdijshëm për bashkëkuvendimin, thënien e fjalës dhe shtrirjen e fjalisë, për të diskutuar me to masat e njohura të shpirtit të Fahredinit, për rrobaqepësit e tij qiellorë që marrin materiale nga të gjitha cepat e universit dhe në formë të një shumëngjyrëshi të reflektojë tek ne ndryshe, bukur dhe interesant. Në këtë pjesë letërsie ndjejmë se si kjo letërsi qëndron shumë më lartë se sa që është tani letërsia misionare shqipe, në Shqipëri dhe në Kosovë. Fjala është për letërsinë që kërkon hapësirën e vet natyrshëm , edhe nga lindja e Diellit, andej ku arti arrin nivelin e nëntë bashkë me mendjen e njeriut. Spekulimet mediatike e politike pushojnë së ekzistuari, të paktën sa gjendesh përmbi këtë libër, dhe rilidhen edhe një herë urat e fshehta e të hershme mes Lindjes dhe Perëndimit. Hojet është roman që të hyn thellë në shpirtni, duke kaluar tri nivelet e para, duke u përgatitur për nivelin e katërt. Ikja nga shpërgajt e kohës, ekzili. Janë tetë pjesë që përmbledhin romanin “Hojet”. Nis me bletarin, vazhdon me inspektorin, kapitenin, tregtarin, mësuesin, nxënësin, artistin dhe përfundon me mbretin. Në parcelën tetëkëndëshe Bletari ka ndërtuar një tempull me tulla, aty pasi zgjohet në këmbë, lutet, lahet, parfumohet dhe shkon zhveshur. Perëndimi në fe është i hebre, në art është grek, në ligj është romak dhe në shumë çështje të civilizimit, babilonas. Ky nuk është koncept , por një kundërkoncept i narratorit, i cili në formën e dhënë ka një liri të paskajshme, edhe interpretimi edhe gjykimi, duke i lënë gjërat areale, astrale, eterike, përfundimisht gjërat kozmike në vendin e vet, për të kompletuar Matriksin e ri për një kozmos tjetër. Nëpërmjet meditimit personazhi i këtij rrëfimi arrin të buzëqeshë në tetë forma përfundimtare që ka njeriu. Fahredin Shehu me një lehtësi të madhe artistike kalon prej një kohe në kohën tjetër, prej një mendimi në tjetër mendim, me një lehtësi të tillë sikur edhe mjeshtrit më të mëdhenj të shkrimit fiktiv. Një lexues i stërvitur e heton këtë që në fillim.
Narratorit nuk i pengon asgjë të zgjohet në ditën e tetë të javës në qytetin e Shkodrës dhe të shikohet në pasqyrën ditore. Bletari sillet me fjalët e Risenburgut, nëpër gojë ka Baha-ullahun, në kokë ka Jezusin, kurse në zemër Muhamedin. Në themelet e shtëpisë së tij, e ndërtuar nga cincarët, janë gjetur kryqe, të vendosur fshehurazi nga vetë këta cincarë që në një të ardhme, këta, pra vetë cincarët, të thonë se ato shtëpi ishin të banuara nga ta. Gjithmonë e kaluara i jep diçka të tashmes, paraqiten kornizat e rrafshit etnik dhe historik. Bletari gjen pergamenë me shenja të panjohura. Formësohet mozaiku kohor, vendor dhe hapësinor, i cili ka të bëjë më thirrjen e mbretit. Koha në roman mbetet si diçka që shkon dhe mund të vije, një gjë shumë e shtrenjtë, kështu edhe personazhet përkatës. Fillimisht është ftesa e mbretit. Kjo ftesë bëhet në orën 25, për syrin e tij të majtë, në parcelën e 7 të oborrit të tij tetëkëndësh. Thirrjes së mbretit i paraqiten pasuesi i Budas, nga Tibeti, pasuesi i ligjit të Mojsiut nga Jerusalemi, Indiani, sekti i Jezusit, Kurejshi nga Meka, në një metamorforzë të tillë paraqitet fillimisht edhe një pellazg e më pas i shndërruar në dukagjinas. Këto janë disa nga shumë metamorfozime, herë si të kohës, e herë si të vendit. Kapërcime të njëjta kohore ka edhe tek pjesët tjera të romanit. Tek inspektori gjendja është e amullt. Personazhi habitet për ndryshimin e tij fiziologjik. Ai është inspektor sanitar, po merr pjesë në një ndërmjetësim të bartjes së kufomave Kosovë- Serbi. Digresioni i vetëm për narratorin mbetet familja, gruaja e tij e cila nga frika se nuk mund t’i lind fëmijë ishte deri në 7, 8 vitet e para të martesës, pastaj ajo bëhet më e çlirët dhe jeta hyn në rrjedhat e një jete normale e të lumtur. Kopshti gjithmonë është vizatimi më i saktë i romanit, trashëgimia e vjehrrës bën sikur çdo gjë mbetet tek pasuria e paluajtshme, dhe amaneti moral që ky të rrisë ë birin e saj pas vdekjes. Dita i kalon shpejt në punë, inspekton kushtet higjienike-sanitare. Është Bozhoja nga Nishi i cili e kontakton për këtë akt ndërmjetësimi. Takimi realizohet në Mitrovicë, ndërsa në të kthyer, Sekunda, gruaja e tij, i tregon se nëna e saj është në spital në ditët fundit të jetës, duke vazhduar me një histori se si ajo mësoi të qëndisë me një makinë të sjellë nga Trieshta, se si u bë kontrata për këtë makinë e kështu me radhë. Është Ana e cila i kishte mbledhur, shumë dekada më parë, vajzat e reja t’u mësonte kurse rrobaqepësie. Ajo dallohej për bukurshkrim. Kjo pjesë e ngjarjes është vendosur në vitin 1934. Kapitenikapërthen ngjarjet e një të riu në shërbimin ushtarak të armatës jugosllave, meqenëse ishte marinar, në fshat, kur ai kishte ardhur për një pushim të shkurtër, fshatarët filluan të quajnë kapiten, për shkak të paraqitjes dhe mosnjohjes së uniformës së marinarit. Pula ishte vend ku ky kryen shërbimin ushtarak dhe shumë herë sfidohen nga gratë e vendit të cilat kishin mbetur të vetmuara, sepse burrat e tyre shëtisnin nëpër ujërat botërorë. Tapitë hebraike shpërbëjnë në imtësi çështjen e librit të padeshifruar të Kircherit (1666), letra i vije nga Praga. Kircheri ndoshta ishte personi i parë që e konsideroi Egjiptin dhe jo Greqinë, si burim të vërtetë të qytetërimit perëndimor. Në përgjithësi tregohen histori mbi studimet të vjetra të Lindjes, dhe aty u kundërpërgjigjet orvatjeve të ndryshme për qasje të mirë apo të gabuar, duke pasur një studim modest në këto gjëra antike duke filluar që nga librat e vjetër. Kjo qasje është e njëjtë edhe tek pjesa Tregtari.
Udhëtimi për në Konia dhe etja e përhershme për dituri
Në mes këtyre historive qëndron e tashmja, problemet ndërkufitare në vendet ballkanike dhe mentaliteti ballkanas. Kjo pjesë e romanit përfundon në muzeun e Mevlanës. Aty përshkruhet xhybja e Mevlanës, tespihet e tij të drunjtë, Kurani i bukurshkruar nga dora e Mevlanës, si dhe libra të tjerë. Mallimi i përhershëm për unifikim si dhe tretja e përhershme në dashuri janë në tregimin “Mësuesi”. Udhërrëfyesi shpirtëror i tregon ngjarje të tjera për Bletarin, personazh i cili në këtë roman mbetet nën petkun e misticizmit, Mësuesi i tregon se në internet mund të gjejë çdo lloj informacioni, por jo edhe përvojën jetësore si edhe po t’i lexonte 1000 libra përsëri nuk do të mundte të gjente plotninë e tij pa takimin me Bletarin. Mësuesi e udhëzon kur i thotë ”Më shfrytëzo si link ( vegzë) që të mbërrish deri te ai.” Ky roman nuk do të ishte i veçantë edhe për një arsye, dendur flet për muzikën, por jo atë të kohëve të sotme, flet për muzikën e vjetër, instrumentalitetin shpirtëror të njeriut dhe narratori kudo që shkon, me këdo që takohet, shpeshherë bashkëbisedimin e tij e lidh nëpërmjet muzikës, nëpërmjet njohjes së tij për muzikën e vendeve të caktuara. Ai është koleksionist i gjetjeve të vjetra, por përfundimisht është i muzikës. Mësuesi dhe pastaj nxënësi, simbolikisht janë kapërcimi i dijes, nga më i vjetri tek më i riu, e kështu me radhë. Pas kapitullit “Mësuesi” vihet kapitulli “Nxënësi” i këtij romani. Kjo simbolikë paraqitet edhe tek avokatja Petra Sunderman dhe Dija e ndërprerë për Suhud. Është globalizimi ai që i bashkon këta personazhe nga Kanadaja deri në Prizren, kurorëzimi në administratën komunale të Prizrenit dhe turpërimi i narratorit nga sjelljet dhe pyetja e stafit komunal. Nëntë llojet e mjegullave, ekspozita dhe tendenca për transformim janë mbledhur në kapitullin Artisti. Paraqiten gjetje nga më interesantet gjatë udhëtimit nëpër vende të ndryshme të Lindjes dhe pothuaj çdo gjë ngjarje e përmendur e ka edhe përshkrimin e edhe arsyen e saj. Kjo ndodh edhe në Kajro me bustin e personit për të cilin flitet. Edhe tek pjesa e fundit “Mbreti” paraqitet pothuajse e njëjta strukturë ndërtimi. Nëpër tërë romanin, në fund të përfundimit të kapitujve, ka edhe vargje të cilat janë vënë në shërbim të ngjarjeve të sajuara nga autori persian Attari. Janë vargje nga Libri i Këshillave, të këshillave të jashtëzakonshme si dhe nga Pendesa e Thellë.
Le t’i kthehemi tani realitetit.
Me autorin e këtij romani bashkëkuvendimi ynë rifilloi në momentin kur fillova edhe ta lexoj romanin, një komunikim i largët, sikur në vet romanin, komunikim përmes perdes. Tani më nuk po flisnim vetëm për Prizrenin dhe Rahovecin , por për një botë të tërë, po flisnim edhe për universin. Nuk mjafton të lexohet romani “Hojet”. Ky roman nëse lexohet, duhet lexuar për të dytën herë, kësaj radhe duke e studiuar. Ngjarjet dhe personazhet janë të befasishëm, ata shfaqen aty ku nuk e pret lexuesi, mund të dalin prej një vegëze fjalësh dhe të mbulojnë tërë një perandori, deri sa të arrihet paqja, aty ku nuk ka.
Harta memece
Orë e gjeografisë i vuri në siklet
nxënësit e klasës për sivjet.
E varur në mur vetëm me një gozhdë,
harta memece duket se merr pozë.
Sapo mësuesja vë hapin në derë,
nxënësit e pyesin për këtë hartë të mjerë:
“Ç’kuptim ka kjo letër, kjo hartë e bardhë,
e thjeshtë e pa ngjyra, bosh sikur gërdallë?
E para, pse rri varur?
e dyta, ç’kuptim ka?
Së treti, autor të saj
kjo hartë kënd e ka?
E hoqi nga muri mësuesja hartën
që në klasë ta shuante shamatën.
Nënën e krejt hartave e futi në dollap,
deri në fund të vitit tha se s’do ta hapë.
Lythat e një dore
U shqetësova shumë, as vetë nuk e di
kur më doli lythi te gishti përmbi.
Prej gishtit tregues, te më i vogli gisht
lytha- lytha dora, m’u mbush lythësisht.
Çdo ditë e nga pak, ndonjëherë më shumë,
përparonin lythat, e frikohesha unë.
Më thoshin shokët duke më ngacmuar:
– “Sa herë vallë yjet i paske numëruar?!”
-“Jo, jo!- thotë një tjetër, ajo është përrallë,
se lythat në dorë nga qielli s’kanë ardhë”.
Nga erdhën këta lytha as unë vetë s’e di,
po në dorën time janë banorë tani.
Kur shkoja në shkollë, me fashë dorën lidhja,
si ushtar me plagë nga beteja dilja.
S’mbeti marifet t’mos e kem provuar,
por lythat, si lythat, nga unë s’u shëruan.
Punën e lythave nuk e lash me kaq,
hyra dhe në google t’kërkoja ilaç.
Pastaj i provova këto farmacitë tona,
po lythat nga dora jo s’mund i largova.
Një e keqe ëndërr u prish në mesnatë,
dorën pa një lyth e kisha zënë në shtrat.
Për ta mbuluar faqen personale, po e hapin atë zyrtare.
